Dit artikel gaat in het bijzonder over mijn overgrootmoeder Bieuwkjen van der Kaap. Zij is de moeder van mijn moeder’s moeder. En mijn moeder is met haar voornaam naar haar vernoemd. Op de foto behorende bij dit artikel zie je Hilbert Botter en Bieuwkjen van der Kaap.

Even ter aanvulling, dit artikel is een onderdeel van een reeks over mijn voorouders. Het begon met de foto van een boerderij welke een achternichtje mij stuurde. Daar is volgens de overlevering mijn oma Alida de Goede geboren:
BOERDERIJ ODOORN Ik wilde graag weten waar deze stond maar niemand van de ondervraagden wist het.

En vlak daarna bleek mijn moeder een aantal familiekiekjes van langer geleden te hebben die zij bewaarde in een grote doos. Echter mijn moeder wist niet meer van alle mensen op die fotos wie het waren. Vandaar dat ik soms een aantal gegevens niet weet of pas later heb kunnen achterhalen. Echter haar oma Bieuwkjen en stief- ‘opa Botter’ herkende zij wel. Zij had ook jarenlang van haar oma Bieuwkjen een foto aan de muur hangen.

BIEUWKJEN EN HILBERT

Hilbert Botter is Bieuwkjes derde echtgenoot. Zij zijn getrouwd op 28 juni 1941. In dat jaar zijn beiden 65 jaar oud. Hun huwelijk duurde 12 jaar en werd beëindigd toen Bieuwkjen overleed op bijna 77 jarige leeftijd. Hilbert bleef nog 9 jaren alleen en overleed toen hij 87 jaar was.

Hilbert Botter
&
Bieuwkjen van der Kaap

Ik heb niet kunnen achterhalen waar of wanneer deze foto gemaakt is. Hilbert en Bieuwkjen zijn in het zelfde jaar 1876 geboren, maar Hilbert ziet er hier op de foto ouder uit dan Bieuwkjen. Om maar een leeftijd te schatten heb ik het gemiddelde van hun uiterlijk genomen, zo’n 72 jaar. Ze staan er een beetje stijfjes op, zwart gekleed en zij kijken nogal serieus, dus misschien was dit tijdens een minder prettige gelegenheid. Bieuwkjen draagt een winterjas, dus dit zal in een koudere periode geweest zijn.

Samen hadden Hilbert en Bieuwkjen geen kinderen, maar wel uit beider vorige huwelijken. Hilbert had 10 kinderen met Gepke Klasen. Bieuwkjen had 12 kinderen met haar eerste twee echtgenoten.

DE KINDEREN VAN BIEUWKJEN EN THEODORUS

De eerste drie kinderen van Bieuwkjen kwamen voort uit haar eerste huwelijk met Theodorus Benedictus Cornelius Perk.
Hij was zoon van de koopman Bernard Wilhelm Perk en Engelina Elizabeth Koop. Hun eerste kind een meisje, werd levenloos geboren, in Weerdingermarke, (dat ligt vlak boven Nieuw Weerdinge in Noord Drenthe). Die dag was tevens Bieuwkjes 21e verjaardag, en dat moet toch afschuwelijk zijn geweest.

Daarna kregen zij nog twee kinderen, een meisje Engeline Elisabeth Perk en een jongen Johannes Hermann Perk. Het jaar van overlijden van Bieuwkjes eerste echtgenoot Theodorus is niet bekend. Zij hebben ook nog voor een korte tijd in Duitsland gewoond.

NN, een meisje dat levenloos werd geboren op vrijdag 14-06-1895 in Weerdingermarke (op Bieuwkjes verjaardag 21 jaar).
Engeline Elisabeth Perk, geboren op maandag 15-06-1896 in Weerdingermond (Weerdingermarke). Bieuwkjen 22jr
Johannes Hermann Perk, geboren op 12-04-1898 in Eschendorf. (Bieuwkjen is nu 24 jaar). Getrouwd op 28-02-1925 in Emmen met Gesina ten Broeke, geboren in 1901/02 in Mengede, dochter van Jan ten Broeke en Johanna Jonker.

Op 29 december 1904 trouwde Bieuwkjen met
Gerrit de Goede, mijn overgroot-vader. Zij was toen 28 jaar oud en hij 46, dus een leeftijdsverschil van 18 jaren.

DE KINDEREN VAN BIEUWKJEN EN GERRIT

Samen kregen zij 9 kinderen waarvan zij er drie hebben verloren, twee op volwassen leeftijd. Hun eerste kind Aaltje de Goede overleed na twee jaar. Hun vierde kind Hilbert de Goede overleed in 1938 op 28 jarige leeftijd. Dit was één jaar voor het overlijden van Bieuwkjes echtgenoot Gerrit de Goede in 1939 (zij hebben ook een zoon Gerrit de Goede junior). Gerrit de Goede senior was toen 81. Dit moet uiteraard een hele moeilijke periode voor Bieuwkjen zijn geweest!

Vlak voor Bieuwkjen’s eigen overlijden verloor zij ook nog hun oudste dochter Aaltje de Goede. Zowel Gerrit als Bieuwkjen hebben in hun vorige huwelijk óók nog een kind verloren. Voor Bieuwkjen zijn dat in totaal 4 van haar 12 kinderen. Voor Gerrit in totaal 4 van zijn 16 kinderen.

Mijn oma Alida de Goede werd als laatste kind van Bieuwkjen en Gerrit geboren in 1919. Hieronder op de foto zit zij links.

Gerrit de Goede junior, Alida en Aaltje de Goede en Ari Mät.. (kan de laatste naam verder niet goed lezen, weet niet wie het is).

Nu volgt de chronologische volgorde van
de kinderen van Bieuwkjen en Gerrit. (dit is ook opgenomen in het volledige parenteel van de De Goedes bij Gerrit de Goede):

Aaltje de Goede, geboren op 19-03-1905 (Bieuwkje 28 jaar bijna 29) in Odoorn. Aaltje is overleden op 08-08-1907 in Emmen, 2 jaar oud.
Hendrikje de Goede, geboren op 28-09-1906 in Odoorn. Getrouwd op 24 maart 1928 in Rotterdam met Mees Groeveveld, geboren op 03-08-1902 in Rotterdam, zoon van Jacobus Groeveld en Jannigje Cornelia Rozendaal.
Aaltje de Goede, geboren op 12-02-1908 in Odoorn. Aaltje trouwde, 18 jaar oud, op 23-12-1926 in Emmen met Willem op´t Ende (kelner had een cafe in schiedam), geboren in 1905, zoon van Jan op ’t Ende en Janna Kuipers.
Hilbert de Goede, geboren op 09-11-1909 in Odoorn en overleden op 04-11-1938 in Emmen, 28 jaar oud. Getrouwd met Antje Duursma, geboren op 07-04-1905.
Aaltina de Goede, geboren op 21-11-1910 in Odoorn. Getrouwd op 29-05-1931 in Schiedam met Hendrik op ’t Ende, geboren op 17-02-1907 in Odoorn.
Roelof Jan Johannes de Goede, geboren op 19-01-1912 in Odoorn. Roelof Jan Johannes trouwde, 24 jaar oud, op 14-04-1936 met Jantje Bosma.
Gerrit de Goede, junior, geboren op 24-06-1915 in Odoorn.
Jan de Goede, geboren op 18-10-1917 in Odoorn en overleden op 18-07-1996. Jan trouwde met Janita (Tina) Pijpker, geboren op 02-04-1919 en overleden op 27-12-2009 in ter Apel, Drenthe.
Alida de Goede, (Bieuwkjen is nu 43 jaar) geboren op 13-09-1919, overleden 2-12-1999 in Hoorn. Zij is gedoopt op 18-09-1919 in Odoorn.

Alida de Goede, met vermoedelijk broer Jan en zus Hendrikje.

GROTE GEZINNEN

Vroeger waren de doorsnee gezinnen veel groter, 8 of 10 kinderen kwam vaak voor. Nu spanden Gerrit en Bieuwkjen wel de kroon met in totaal 19 kinderen uit hun huwelijk en beider voorgaande huwelijken. Dus in het gezin waarin mijn oma opgroeide was het vooral in haar eerste jaren een soort van dolle boel in een samengesteld gezin van kinderen van in totaal vier huwelijken. Toen mijn oma de tien passeerde waren de oudste kinderen, broers en halfbroers al wel het huis uit.

JOHANNES VAN DER KAAP
EN AALTJE ZUIDEMA

Wij hoeven ons overigens niet te verbazen dat Bieuwkjen zélf ook opgroeide in een groot gezin van 10 kinderen. Zij is het derde kind van Johannes van der Kaap en Aaltje Zuidema, mijn betovergrootouders. Via online zoeken naar de naam van Bieuwkjen van der Kaap kwam ik op een prachtige website over
de Stamboom Van der Kaap.

Onderstaande foto is de eerste afbeelding van voorouders in de Van der Kaap dynastie. Johannes is dus de oudste Van der Kaap van wie bekend is hoe hij er uit zag. Een bewijs dat zij bestaan hebben!
De achternaam Van der Kaap is overigens uniek, er zijn ongeveer 421 personen met deze naam verspreid over ons land (in 2007).

Aaltje Zuidema
&
Johannes van der Kaap

Johannes van der Kaap is geboren op 13 september 1846 in Nuis (Marum), Groningen, overleden 10-12-1919 in Emmen, Drenthe. Hij was arbeider, en zoon van Gerrit Hendriks van der Kaap.
Aaltje Zuidema is geboren 24 juni 1849 in Odoorn, Drenthe. Overleden 17 december 1917 in Emmen. Johannes en Aaltje trouwden op 23 maart 1872 in Onstwedde, Groningen. Samen kregen zij 10 kinderen, waarvan Bieuwkjen van der Kaap het derde kind was.

Mijn oma is geboren op 13 september 1919, drie maanden voor Johannes’ overlijden, dus hij zal ongetwijfeld het geboorte bericht hebben gehad van Bieuwkjen.

Ook hadden zowel mijn oma als mijn overgrootmoeder Bieuwkjen hoge jukbeenderen. Op de foto is goed te zien dat zij dit van Johannes hebben. Vaak zei men over mijn oma dat zij van Slavische herkomst was. En wie weet, is dat nog van veel langer geleden.

De oudste bekende voorouder van de Van der Kaap familie stamt uit 1725, met de naam Hendrik Oeges Klinkert, gedoopt in Tolbert, Groningen, en Jacob Jans geboren rond 1743, geboren in Oldebert (Tolbert) en Karst Jakobs van der Kaap eveneens geboren in Tolbert omstreeks 1770.

De betovergrootmoeder van Hendrik Oeges Klinkert (de verwekker van Gerrit Hendriks van der Kaap) was afkomstig uit het Belgische Hasselt. Het merendeel -67%- van de voorouders van Van der Kaap kwam echter uit Groningen.

Bieuwkjen van der Kaap in haar tuin
bij de boerderij in Nieuw Weerdinge.

De eerste Van der Kaap is in 1770 geboren in Tolbert:
Karst Jakobs van der Kaap. Hij nam in 1811 de achternaam
Van der Kaap aan (door invoer Napoleon van de Burgelijke Stand).

De voorouders van Karst Jakobs hadden nog geen formele achternaam, en niemand in die tijd. Zijn vader heette Jacob Jans. Jans is hier een patroniem. Daarbij is de achternaam afgeleid van de voornaam van de vader: Jan’s zoon is Jans’. (Bijvoorbeeld ook Janssen).

Dit geschiedde al eeuwen zo, dat kinderen werden vernoemd naar hun vader of ouders. Er waren ook zelfs al familie namen die afkomstig waren van een bepaalde streek of gebied of de plaats waar men vandaan kwam.

DE OORIJZERS

Interessant is het om te zien dat mijn betovergrootmoeder
‘Aaltje Zuidema’ Drentse oorijzers draagt. Op een foto van mijn overgrootvader Gerrit de Goede, zit naast hem een vrouw, door mij ‘Antje’ genaamd, die ze ook draagt. (Zie: Gerrit de Goede)

Oorzijzers worden als traditie al sinds de 16e eeuw gedragen. Het zijn de uiteinden van een ijzeren draad of beugel die rondom het hoofd gelegd is. Aan de beugel zijn de kanten kapjes of mutsjes rondom bevestigd.

De uiteinden van de beugel die als knopjes ter hoogte van de slapen en oren afgewerkt werden, dus genoemd ‘oorijzers’, kregen ook een sierfunctie en werden een status symbool. Sommige waren van goud en gesmeed als ornament of pronkjuweel, anderen droegen zilver of koper, of alleen maar een hoofddoek.

DE DRIE GEZUSTERS

Die titel doet me denken aan de naam van een café in de hoofdstad Groningen, heheh. Bieuwkjen had één oudere en vijf jongere broers, en zij had één oudere zus en twee jongere zussen, van wie de jongste nog geen vier jaar oud werd. Op de foto hieronder staan de drie zussen op oudere leeftijd (Bieuwkjen is de kleinste rechts).

Alida, Aaltje &
Bieuwkjen van der Kaap.

Mijn moeder herinnert zich nog dat haar oma Bieuwkjen een keer kwam logeren in Schiedam. Zij mocht toen in mijn moeders bed slapen. En mijn moeder weet nog dat zij een groot ontzag voor haar voelde. Zij vond het een hele eer dat deze bijzondere vrouw in haar bed mocht slapen. Wellicht iets van geestelijke adel!

DE BRIEF VAN BIEUWKJEN VAN DER KAAP

Op 6 januari 1953 schreef Bieuwkjen een brief aan haar kinderen. Dit was precies 5 maanden voor haar overlijden op 6 juni 1953. Of zij deze alleen aan mijn oma en haar partner schreef of ook aan andere kinderen die verder weg woonden weet ik niet. Het is wel een ontroerende brief en getuigt van een veelbewogen leven. Een bijzondere vrouw was zij zeker! De brief staat hieronder ook in getypte versie om de leesbaarheid te vergroten. Inclusief de spelling zoals zij het schreef.

Brief van Bieuwkjen van der Kaap
uitgetypt:

Nieuwdordrecht de 6 Januari. (1953)

Geliede kinderen u brief in
gezondheid ontvangen en daar-
voor onze dank. de adres was
me vergeten ik had de kaartje
naar Henie gestuurd. ze hebben u
zeker wel gebracht. we hebben
wel goed nieuwjaar gehad. we
zijn naar Willem en Dien geweest
anders niet. ons jongens die zijn
nog niet geweest het is ook zoo
koud en de wegen zijn ook zoo slecht
onze Henie die zal ook wel gauw
eens komen als ze weg kan. al het
mooi weer wort dan komen
wij nog eens over dat wou ik
nog graag. dan krijgen we elkaar
nog eens te zien dan kunnen we nog eens
praaten is’t niet. ik wort er ook niet beter op
ik ben in mijn 77 jaar. Vader Botter kan
nog loopen als een haas. ik kan nog
wel fietsen, loopen wil niet meer best
het is altijd ook niet gelijk. altijd
prakkersen dat blijft ook in geen kleeren zitten
een moeder kan geen kind missen.

daar wort niet naar vraagt.
Vader Botter is naar Hans en Gonne
op nieuwjaar dan krijgt hij nog een groote
ik kan niet best weg als ons jongens nog
eens komen. dan ga ik op een andere keer
we gaan als het goed weer is naar
de weerdingermond dan gaan we een
paar dagen overal even naar toe ik verlang
zoms zoo maar men kan ook altijd niet
weg. nu liefe kinderen nu zal
ik maar de brief afmaaken en doe
ze allemaal de groeten van ons
we hebben ook een kaartje van Willem
op ’t Ende gehad en allen
de groeten en van de

Harteluke Groeten
van Vader
Botter en u Moeder
daaaaag allemaal
en tot ziens
en een zoen van
ons tweetjes

*******
In de brief schrijft Bieuwkjen dat een moeder niet zomaar een kind kan missen. Zij refereert hier waarschijnlijk aan het overlijden van haar dochter Aaltje de Goede geboren 12-02-1908. (Dit is de derde dochter van Gerrit en Bieuwkjen, en niet de eerste dochter met dezelfde naam die op tweejarige leeftijd overleed).

Aaltje is op 7 april 1952 overleden, 8 maanden voordat Bieuwkjen de brief schreef. Bieuwkjen schrijft ook nog dat zij een kaart heeft ontvangen van Willem op ’t Ende. Dit was de echtgenoot van Aaltje. En hij was dus toen al weduwnaar, want de naam van zijn vrouw Aaltje ontbreekt.

Alida en Aaltje de Goede

Mijn moeder herinnert zich nog dat haar oma Bieuwkjen haar tante Aaltje kwam bezoeken in Schiedam. Aaltje lag op sterven. Toen mijn moeder het huis van Willem en Aaltje naderde, kreeg zij enorme pijn in haar maag. Zij maakte zich bezorgd dat zij zo niet naar school zou kunnen gaan. Aaltje bleek maagkanker te hebben, wat mijn moeder als 10 jarig kind niet wist. Bieuwkjen gaf mijn moeder toen een pepermuntje en zei dat als ze dat zou nemen, de pijn weg zou gaan. Het moment dat mijn moeder het pepermuntje in haar mond stopte was de pijn weg.

Bieuwkjen vertelde ook nog dat zijzelf de volgende zou zijn (die zou te komen overlijden). Zij had het vantevoren al gezien. Zij had gedroomd dat een grote witte koets haar kwam ophalen.

En zo is het geschiedt.